Żywe Światło i Niepojęty Majestat: Obraz Boga w wizjach św. Hildegardy z Bingen

Obraz Boga w wizjach św. Hildegardy z Bingen

Dlaczego wizja Hildegardy jest tak ważna dla nas dzisiaj?

Można by pomyśleć, że pisma mniszki sprzed 900 lat są jedynie historyczną ciekawostką. Nic bardziej mylnego. Myśl Hildegardy jest uderzająco nowoczesna i odpowiada na potrzeby współczesnego człowieka z kilku powodów:

• Ekologia i duchowość: Jej koncepcja Viriditas (Zieloności) przypomina nam, że Bóg jest obecny w naturze. Hildegarda uczy, że dbanie o świat wokół nas jest formą szacunku dla samego Stwórcy.
• Harmonia zamiast lęku: W czasach, gdy religia często kojarzyła się z surowością, Hildegarda pokazuje Boga jako „Słodkie Życie” i „Żywe Światło”. To zaproszenie do relacji opartej na fascynacji i miłości, a nie tylko na suchych nakazach.
• Jedność ducha i ciała: Dla świętej z Bingen zdrowie fizyczne było nierozerwalnie połączone z kondycją duszy. Jej teologia „Boga Żywego” przypomina, że dbanie o własną żywotność i radość życia jest drogą do świętości.
• Bóg w codzienności: Poprzez pojęcie immanencji (obecności Boga we wszystkim), Hildegarda przekonuje, że nie musimy szukać sacrum tylko w katedrach – Bóg pulsuje w każdej roślinie, każdym podmuchu wiatru i w każdym człowieku.

Aby w pełni zrozumieć jej wizję Boga, musimy pamiętać, że Hildegarda była przede wszystkim mniszką benedyktyńską, której cała wrażliwość została ukształtowana przez rytm liturgii i codzienne obcowanie z Pismem Świętym.

Biblijny fundament: Bóg, Który Jest

Hildegarda nie tworzyła nowej doktryny. Z właściwym sobie geniuszem organicznie przyswoiła naukę Ojców Kościoła, nadając jej unikalną siłę wyrazu. Fundamentem jej relacji ze Stwórcą było starotestamentowe objawienie z Księgi Wyjścia.

W listach, w których upominała możnych tego świata lub niosła pociechę strapionym, mniszka często występowała jako „Sprachrohr Gottes” – narzędzie (ustnik) w rękach Boga. Swoje przesłania rozpoczynała od uroczystego nawiązania do słów skierowanych niegdyś do Mojżesza (Wj 3,14):

„Ja, Który Jestem, mówię” lub „Słuchaj Tego, Który Jest. Przed Nim nic nie jest zakryte, On przemawia”.

To utożsamienie Boga z czystym Istnieniem stanowiło oś jej mistyki. Bóg dla Hildegardy nie był abstrakcyjną ideą, lecz realną, pulsującą Obecnością, która przenika każdy aspekt rzeczywistości.

Metafory życia: Światło, Ogień i Źródło

Dla mniszki z Bingen Bóg jest przede wszystkim Bogiem żywym. Ta boska żywotność przejawia się w jej pismach poprzez szereg potężnych obrazów:

• Lux Vivens (Żywe Światło): W dziele Liber vitae meritorum Bóg ukazany jest jako światłość, która nie tylko rozprasza mrok, ale przede wszystkim udziela życia.
• Żywe Źródło: Bóg to „Quell des Geistes” (źródło ducha), z którego nieustannie wypływa życie dla wszystkich stworzeń. Jak pisała święta: „Wszystkie dzieła mają w Nim swoje życie i dzięki Niemu rozkwitają”.
• Ogień i Blask: Boska natura kojarzyła się Hildegardzie z „ognistym życiem”. W jej wizji każda żyjąca istota jest iskrą odpryśniętą od Jego wiecznego blasku.
• Żywe Oko: To poruszająca metafora Bożej Opatrzności – „Gott sieht!” (Bóg widzi!) . Spojrzenie Boga jest pełne troski, dynamizmu i przenika wszystko, co istnieje.

W swoich najbardziej osobistych zapiskach Hildegarda używa niezwykle czułego zwrotu, nazywając Boga „Süßes Leben” – Słodkim Życiem.

Paradoks mistyki: Bliskość i Niepojętość

Myśl Hildegardy rozpięta jest między dwoma biegunami: mistyczną jednością (unio mystica) a nieskończonym dystansem dzielącym Stwórcę od stworzenia.

Bóg Niewypowiedziany (Ineffabilis)

Pomimo doświadczania niezwykłej zażyłości z Bogiem, Hildegarda podkreślała Jego radykalną inność. Często używała łacińskiego terminu ineffabilis (niewypowiedziany), zwłaszcza gdy próbowała opisać tajemnicę Trójcy Świętej. Boska moc była dla niej inexplicabilis – niemożliwa do wyjaśnienia ludzkim rozumem.

Transcendencja i Immanencja

Bóg jest dla nas niepojęty, ponieważ wymyka się ludzkim kategoriom na dwa sposoby:

1. Transcendencja: Jest absolutnie ponad wszystkim, przebywając w „niedostępnym świetle”.
2. Immanencja: Jest jednocześnie obecny we wszystkim, przenikając każdy atom stworzenia.

Ten paradoks sprawia, że Bóg jest dla człowieka wieczną tajemnicą – jest jednocześnie nieskończenie daleko i bliżej nas niż my sami sobie.

Wysokość i Majestat

W swojej przełomowej wizji zapisanej w księdze Scivias, Hildegarda widzi Boga zasiadającego na wysokiej górze. Określa Go mianem „Allerhöchste” (Najwyższy) lub „Hoher Schöpfer” (Wysoki Stwórca). Co istotne, ta Boża wielkość promieniuje również na Jego przykazania. Dla Hildegardy prawo Boże nie jest ciężarem ani ograniczeniem, lecz przejawem wspaniałości (Großartigkeit), która prowadzi człowieka z powrotem do niebiańskiej ojczyzny.

Podsumowanie: Droga do mądrości

Dla św. Hildegardy fakt, że Bóg pozostaje niepojęty, nie prowadził do rezygnacji. Wręcz przeciwnie – uznanie własnej małości w obliczu nieskończoności Boga rodzi w człowieku „rechter Gottesfurcht” (właściwą bojaźń Bożą), która według niej jest fundamentem prawdziwej mądrości.

Jej życie było nieustannym ruchem między kontemplacją Bożego Majestatu a bardzo konkretnym czynnym i skutecznym działaniem w świecie. Jak sama wyznała, po każdej wizji musiała wracać do codziennych obowiązków, gdyż ludzkie oczy w doczesności nie są w stanie znieść pełnego blasku Boga.

Kluczowe pojęcia teologiczne św. Hildegardy

Dla św. Hildegardy te terminy nie były tylko etykietami; łacina pozwalała jej precyzyjnie nazywać doświadczenia wykraczające poza codzienność. Przykładowo, pojęcie Viriditas łączyło duchowość z naturą – grzech postrzegała jako „usychanie”, a działanie łaski jako „zielenienie się” duszy.

Artykuł przygotowany na podstawie wykładu s. Marii Ellinger pt. „Das Gottesbild der heiligen Hildegard von Bingen”, opublikowanego w czasopiśmie „Hildegard-Zeitschrift” (Nr 104 / Marzec 2008).