Bez Czarny – na zbicie gorączki
Sambucus nigra L. – nazwa łacińska
Rodzina: Piżmaczkowate
Gatunek: Krzew
Ziele opisywała św. Hildegarda z Bingen
Nazwy w innych językach :
Elderberry – po angielsku; Holunder – po niemiecku; Bez černý– po czesku; Sureau – po francusku; saúco – po hiszpańsku
Inne nazwy bzu czarnego :
bez lekarski, bez pospolity, bzowina, bzina, bez dziki, gołębia pokrzywa, hyćka, krzykacz,
W wiejskim świecie, gdzie leki nie były ani dostępne, oraz drogie, roślina ta była nazywana „Pańską Apteką”.
Bez czarny to krzew lub niewielkie drzewo dorastające do wysokości 4-6 m. Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Europie, w Polsce pospolity. Gałązki czarnego bzu są często łukowate. Kora jest koloru szarobrązowego. Kwiaty białe zebrane w duże baldachy o nieprzyjemnym zapachu. Owoc kulisty ciemnofioletowy prawie czarny, bardzo podobny do jagody. Wykorzystywany jest jako roślina lecznicza, kosmetyczna, ozdobna i jadalna. Roślina ta ma długą tradycję związaną z aspektami leczniczymi, a także religijnymi. Europa, Oceania i Ameryka Południowa to kontynenty o największej obecności czarnego bzu. Roślina dobrze znosi silne mrozy do -15/-20°C .
Słowo sambucus pochodzi od greckiego Sambuke, co oznacza flet . W przeszłości gałęzie tego krzewu były wykorzystywane do wykonania instrumentów muzycznych w formie tuby.
Surowiec zielarski:
Surowcem są wysuszone kwiaty bzu czarnego, owoce, kora oraz liście. Bez czarny kwitnie od II połowy maja do czerwca, wtedy zbiera się kwiaty, które po wysuszeniu należy pozbawić szypułek. W sierpniu zbiera się owoce, gdy nabiorą lśniącej, czarnej barwy. Czasem zbiera się również korę oraz liście.
Substancje czynne:
flawonoidy, kwercytyna, triterpeny, fitosterole, kwasy fenolowe, olejek eteryczny, związki mineralne, kwasy fenolowe, garbniki, nitrylozydy, pektyny, śluzy, etyloamina, izobutyloamina, kwas walerianowy, cholina, sporo soli potasu,
Działanie:
Kwiaty bzu czarnego działają napotnie oraz moczopędnie, wykazują również działanie uszczelniające ściany naczyń włosowatych. Owoce bzu czarnego wykazują działanie napotne, moczopędne oraz przeczyszczające. To wartościowy surowiec usuwający wraz z potem, moczem i kałem szkodliwe produkty przemiany materii oraz egzogenne toksyny. Owoce to skuteczny środek przeciwbólowy, substancje w nich zawarte opóźniają reakcje bólowe pochodzenia ośrodkowego.
Bez czarny – zastosowanie:
Medycyna ludowa :
Głównie kaszel, nieżyt oskrzeli, katar, przeziębienie, choroby zakaźne, gorączka, kruchość naczyń krwionośnych, o kuracji odtruwających i przeciwzapalnych przy zatruciach i przewlekłych chorobach skóry, wzmacniają naczynia krwionośne, rozszerzają naczynia wieńcowe, poprawiają krążenie krwi w obrębie serca.
Święta Hildegarda zalecała namoczyć w winie lub oleju liście, które powinny rozluźnić stwardnienia w śledzionie i wątrobie.
Kosmetyka:
kwiaty wykorzystywane do produkcji kremu dla cery zmęczonej i zwiotczałej
Ogród:
Odwar z liści bzu stosowany do oprysku przeciwko mszycom.
Kuchnia:
Jagody bzowe należały do pożywienia już w czasach prehistorycznych. Kwiaty są przetwarzane na syrop i lemoniadę. W kuchni wegetariańskiej przesmażone owoce bzu czarnego wykorzystuje się do knedli, pierogów, które podaje się z kompotem gruszkowym.
Weterynaria:
Przed II wojną światową stosowano odwar z bzu czarnego do przemywań w przypadku ropnego zaplenia brzegu powiek u zwierząt gospodarskich.
UWAGA:
Dla psów wszystkie części bzu czarnego są trujące.
Działania uboczne i przeciwwskazania
W dawkach terapeutycznych surowiec nie wywołuje działania szkodliwego, mimo to, nie powinny go zażywać kobiety w ciąży oraz matki karmiące.
Spożycie niedojrzałych i nieprzetworzonych owoców skutkować może zatruciem.
zachęcam do zapoznania się z zamieszczonymi tutaj przepisami i metodami wykorzystania bzu czarnego
napar, wino, nalewka, odwar, dżem, mus, konfitura, sok, syrop, naleśniki ze świeżymi kwiatkami, wodny wyciąg, okład,
Jak wygląda roślina zobacz poniżej
Dla tych co lubią oglądać film poniżej 🙂
Źródła:
Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987
https://www.katholisch.de/artikel/39424-holunder-verkannte-heilpflanze-am-wegesrand
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bez_czarny
https://cs.wikipedia.org/wiki/Bez_%C4%8Dern%C3%BD
Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki ,, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fischera”, Łódź 2014
https://rozanski.li/221/bez-czarny-sambucus-nigra-linne-w-fitoterapii-praktycznej-czas-zbioru-kwiatw/
