POKRZYWA ZWYCZAJNA

Pokrzywa zwyczajna jest rośliną pospolitą, znaną chyba przez większość z nas, wędruje za człowiekiem.

 urtica dioica – nazwa łacińska

Rodzina: Pokrzywowate

Gatunek: Bylina

Nazwy w innych językach:

Common Nettle – po angielsku; Große Brennnessel – po niemiecku; Kopřiva dvoudomá – po czesku; Grande Ortie – po francusku; Ortiga mayor – po hiszpańsku

Nazwy etymologiczne:

(pokrzywnik,), dawniej koprzywa, por. Koprzywnica; już w 15. wieku z dzisiejszą przestawką; w nazwach miejscowych jest i Kropiwnica; przestawiono z prasłow. kopriwa (to ogólne; postaci kropiwa i pokriwa należą do wyjątków), a z tą kopriwą łączy się widocznie nazwa tkaniny: koprina, ‘jedwab’ (w cerk. i bułg.; u Serbów ‘cenna tkanina’, — inni Słowianie słowa tego wcale nie znają; w cerk. rus. i kropiwnyj obok kopriwnyj, co niczego nie dowodzi); z pokrzyw tkano jak z konopi (p.). W jakim związku z kopr-, ‘pokrzywa’, pozostaje nazwa kopru?

Zatem pokrzywa zwyczajna występuje na całej kuli ziemskiej, z wyjątkiem obszarów strefy tropikalnej.

W Polsce występuje powszechnie w całym kraju. Jak wiemy lubi gleby zasobne w sole mineralne. Jest rośliną dwupienną wytwarzającą rozłogi. Łodyga czworokanciasta, wzniesiona, do 1,5 m wysoka. Notabene łodyga częściowo rozgałęziona, ulistniona naprzeciwlegle. Liście właściwie ogonkowe, 15 cm długie. W dodatku blaszka liściowa o sercowej nasadzie, u szczytu zaostrzona, na brzegu grubo ząbkowana. Kwiaty niepozorne jednopłciowe. Po za tym cała roślina pokryta parzącymi włoskami.

Do celów, leczniczych pokrzywa zwyczajna pozyskiwana jest głównie ze stanowisk naturalnych.

Nawiasem mówiąc jest rośliną o wszechstronnym zastosowaniu, bywa używana w fitoterapii, kosmetologii, ogrodnictwie, rolnictwie, kuchni. Wykorzystywana jako roślina barwierska oraz w produkcji odzieży i sieci rybackich.

O pokrzywie pisał już w IV w. p.n.e. grecki lekarz Diokleks z Karystos. W starożytnej Grecji była elementem codziennej diety. W antycznej Aleksandrii istniały wyspecjalizowane plantacje pokrzyw, które były uprawiane w celach leczniczych na potrzeby praktyk lekarskich. Tymczasem do XVI w., w Europie pokrzywa zwyczajna zjadana była jako warzywo dziko rosnące. W starożytności z jej włókien wyrabiano odzież i sieci rybackie. Słynny rzymski lekarz greckiego pochodzenia Claudius Galenus opracował długą listę chorób, które zalecał leczyć pokrzywą. Według niego pokrzywą należało leczyć między innymi obrzęki, krwotoki z nosa czy nowotwory złośliwe. Natomiast święta Hildegarda z Bingen zalecała pokrzywę w celu oczyszczenia krwi oraz odflegmieniu żołądka jak również polecała sok z pokrzywy z oliwą na poprawę pamięci.

Pokrzywa zwyczajna nazywana jest rośliną przetrwania, ponieważ żywiono się nią w czasach głodu i nieurodzaju plonów.

W obecnych czasach roślina ta bywa składnikiem lokalnych dań w różnych krajach, jest obecna w podręcznikach survivalowych, z jej włókien w niektórych państwach wytwarza się odzież o właściwościach antyalergicznych i bakteriostatycznych. Chlorofil pozyskany z pokrzywy jest zielonym barwnikiem spożywczym E140. Pokrzywa ma bardzo szerokie zastosowanie w kosmetyce ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze, oczyszczające oraz odmładzające.

Często nazywana polskim żeń-szeniem.

Podsumowując to co wiedzieli o efektach leczenia pokrzywą lekarze starożytni obecnie badania kliniczne to potwierdzają, na dowód czego odsyłam do naukowych artykułów: 

Zachęcam do zapoznania się z zamieszczonymi  przepisami i produktami z pokrzywy.

zielona zupa, jajecznica z pokrzywą, koktajl z pokrzywy, na opryski i nawóz, miód pokrzywowy, ciastka z nasion pokrzywy, nalewka z korzenia pokrzywy, herbata z pokrzywy, pokrzywa w kokosie danie z Filipin, 

Substancje czynne w pokrzywie zwyczajnej

Liście: kwasy organiczne ( glikolowy i glicerowy), witaminy ( C, K, B₂ i kwas pantotenowy), flawonoidy, garbniki, karotenoidy, ksantofil, chlorofile A i B, protoporfiryny, fitosterole, ślady olejku eterycznego, związki aminowe ( histamina, acetylocholina, serotonina ), liczne kwasy organiczne ( m.in. mrówkowy ), sole mineralne oraz pierwiastki śladowe.

We włoskach parzących: składniki lotne ( antofen i 2-metyloheptenon ), flawonoidy, związki organiczne, kwasy organiczne.

Korzeń: liczne kwasy organiczne (m.in. masłowy, kawowy, mrówkowy, bursztynowy, octowy, szczawiowy i fosforowy), fitosterol, kwasy tłuszczowe, lektynę, polisacharydy oraz krzemionkę, garbniki i ceramidy. Zawiera liczne witaminy (A, C, E i K) oraz minerały, głównie wapń, magnez i żelazo.

Nasiona: wiatminy, kwasy organiczne, flawonoidy, kwasy tłuszczowe, sterole, fitoestrogeny, związki organiczne

Działanie

ziele: moczopędne, rozkurczowe, przeciwwirusowe, przeciwkrwotoczne, ułatwiające trawienie, obniżające ciśnienie krwi, zwiększające poziom hemoglobiny i liczbę czerwonych krwinek, saluretyczne, obniżające poziom cukru we krwi, antyalergiczne, antyoksydacyjne

korzeń: przeciwzapalne, immunostymulujące

Zastosowanie

ziele: w stanach zapalnych dróg moczowych oraz przewodu pokarmowego, piasku nerkowym, w reumatyzmie, w celu uzupełnienia soli mineralnych i witamin, w zaburzeniach przemiany materii

korzeń: w przeroście gruczołu krokowego, w schorzeniach skóry ( łupieżu i łojotoku )

Działania uboczne i przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do stosowania są krwotoki wywołane polipami i rakami macicy oraz przydatków. Ostrożność należy też zachować w przypadku osób chorych na nerki. Rzadko u osób wrażliwych i przy większych dawkach wyciągów mogą występują reakcje alergiczne, tak samo przy stosowaniu preparatów zewnętrznych. Wyciągi z korzenia rzadko powodować mogą lekkie dolegliwości żołądkowo-jelitowe.

Źródła:

Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987

Henryk Różański, http://www.luskiewnik.pl/urtica/preparaty.htm  

Zofia Rzeźnicka, Maciej Kokoszko 2011/01/BHS3/01020 Katedra Historii Bizancjum – Uniwersytet Łódzki ,,Zastosowanie kulinarne i medyczne pokrzywy w wybranych źródłach antycznych i bizantyńskich’’

Karolina Jakubczyk, Katarzyna Janda, Sylwia Szkyrpan, Izabela Gutowska, Jolanta Wolska

Studium Doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie ,, Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne”

https://pl.wikisource.org/wiki/S%C5%82ownik_etymologiczny_j%C4%99zyka_polskiego/pokrzywa